مکمل‌های غذایی

ویتامین ها و مواد معدنی به موادی گفته می شود که در حالت طبیعی در بدن ساخته نمی شوند، اما به شکل طبیعی در مواد غذایی خاص وجود دارند. این مواد به مقدار خیلی کم نقش حیاتی برای متابولیسم بدن ایفا می کنند و برای بسیاری از اعمال حیاتی بدن و همچنین برای آنزیم ها نقش فاکتور^۱ همراه را دارا هستند. اگر این مواد به صورت ثابت به بدن ترسند، بیماری های مربوط به کمبود این مواد رخ می دهد و ممکن است منجر به مرگ گردد. این در حالی است که دریافت بیش از اندازه این مواد نیز منجر به مسمومیت می شود، حتی اگر در دوزهایی^۲ باشد که معمولاً ایمن هستند. بیشتر مردم آمریکای شمالی، ویتامین ها و مواد معدنی را از رژیم غذایی خود به منظور پیشگیری از کمبود این مواد دریافت می کنند. کمبود ویتامین D در بین کانادایی ها به علت آب و هوای نیمکره شمالی رایج است زیرا این ویتامین در برابر نور خورشید فعال می شود. هر چند مطالعات نخستین نشان می دهد که مصرف مکمل های غذایی باعث پیشگیری و یا کاهش بیماری های مزمن^۳ می گردد، ولی در اکثر موارد هنوز نیاز به مطالعات بیشتری برای اثبات فایده این مکمل ها حس می شود. علاوه بر این، مصرف طولانی مدت این مواد می تواند خطرناک باشد.

مصرف طولانی مدت برخی از داروها، امکان دارد اثر مواد مکمل را تحت تاثیر قرار دهد و یا با این مواد تداخل باید. بر اساس طبیعت این تداخل گاهی باید از ترکیب این مواد جلوگیری کرد و یا دوز ویتامین دریافتی را افزایش داد.^۴

اهداف استفاده از مکمل های غذایی بر اساس فاکتورهای زیر است:

• شناسایی و تصحیح هر گونه نقص غذایی
• اختصاصی کردن تجویز مکمل های غذایی بر اساس شرایط افراد و رژیم غذایی خاص
• اطمینان از عدم مصرف بیش از اندازه مکمل ها و همچنین محدود کردن مصرف آنتی اکسیدانسها^۵
• اطمینان از عدم تداخل دارو و مکمل غذایی
• ارزیابی سود در مقابل خطر در افراد بیمار برای پیشگیری و درمان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. از طرف دیگر، درمان یک بیماری یا شرایط خاص با مکمل های غذایی باید توسط مطالعات قوی حمایت شده و عوارض جانبی این مواد بررسی گردد.

از این رو با توجه به اهمیت موضوع بر آنیم که طی مقالاتی – برگرفته از مراجع معتبر زیر نظر وزارت بهداشت کانادا – مکمل های مواد معدنی و ویتامین ها و موارد استفاده، فواید و عوارض جانبی آنها را با جزییات بیشتری مطرح کنیم.

شاخص دریافت مواد غذایی

شاخص دریافت مواد غذایی (DRIs)^۶ یک مرجع کامل برای افراد سالم است که برای ارزیابی و برنامه ریزی رژیم غذایی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. این شاخص که توسط مؤسسات تحقیقاتی کانادا و ایالات متحده آمریکا بررسی شده است از داده های علمی ای مشتق شده و بازه^۷ مقادیری از سطح بهینه تا حد مجاز را بر اساس شاخص های سلامتی و پیشگیری از بیماری ها و ارزیابی عوارض جانبی احتمالی فراهم می کند.^۸

جدول شماره یک این شاخص را برای مکمل های غذایی بیان می کند.

جدول (۱) شاخص دریافت مواد غذایی

موارد تجویز برای مکمل های پیشگیری کننده سود مکمل های غذایی برای عموم افراد بالغ با احتمال کمی روبرو است. اصولاً همیشه تشویق بر مصرف مواد غذایی کامل شامل انواع میوه و سبزی، غلات کامل^۹، عدس، آجیل ها و ماهی بوده است^۱۰ چون دارای مواد غذایی بسیار مهم و مورد نیاز برای سلامت بهینه هستند و نشان داده شده است که احتمال ابتلا به بیماری های مزمن و به طور کلی مرگ و میر را کاهش می دهند. بیشتر افراد ساکن کانادا مقدار کافی از مواد غذایی دریافت می کنند اگرچه کمبود ویتامین های A, C , D، کلسیم، منیزیم، زینک و فولات (اسید فولیک) در گروه های پر خطر

یافت شده است. (برای مثال افراد کم درآمد و یا افراد با سطح تحصیلی پایین).^۱۱

گروههای خاصی از افراد به مکمل های پیشگیری کننده مشخصی نیاز دارند که عبارتند از:

۱) جمعیت هایی که به مقادیر بیشتری نیاز دارند، مانند زنان باردار و شیرده:

•  مولتی ویتامین و اسید فولیک: ۱-۴/۰ mg/day و در گروه پرخطر ۵mg/day
• کلسیم: دریافت آن از رژیم غذایی توصیه می شود، اما بعضی افراد مقدار کافی دریافت نمی کنند. زنان باردار ۱۴ – ۱۸ سال ۱۳۰۰ میلی گرم در روز و بالاتر ۱۹ سال ۱۰۰۰ میلی گرم در روز.

• ویتامین D: در فصل زمستان ۲۰۰۰ میلی گرم در روز
• آهن: در صورت کمبود آهن ۲۷ میلی گرم در روز.

مصرف منظم آهن در زنان بارداری که کمبود آهن ندارند (هموگلوبین بیش از ۱۳۰ گرم بر میلی لیتر) ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد و مقدار ۱۶ میلی گرم در روز توصیه می شود.^۱۲

مصرف متناوب آهن همراه اسید فولیک برای کاهش عوارض جانبی آهن، نظیر تهوع و اختلالات دستگاه گوارشی روشی جایگزین است بدون این که از مزایای آن کاسته شود. علاوه بر این، خطر افزایش هموگلوبین در بدن نیز کاهش می یاید. بدین منظور (رژیم آهن متناوب) دوز ۱۲۰ میلی گرم یک روز در هفته به صورت ۲ دوز جداگانه (۶۰ میلی گرم) مورد استفاده قرار می گیرد. البته این روش درمانی برای زنان باردار دچار کم خونی در ابتدای بارداری توصیه نمی شود.

۲) گروه هایی که در خطر دریافت ناکافی هستند:

• رژیم های آگاهانه و یا ناآگاهانه با کالری کم (کمتر از ۸۰۰ کیلو کالری در روز)
• رژیم های غذایی که برخی مواد خاص از آن حذف شده است، نظیر: غلات کامل، انواع میوه و سبزی، غلات غنی شده^۱۳، غذاهای با منشاء حیوانی که عبارتند از:
• رژیم غذایی گیاه خواری که موجب کمبود ویتامین B12 ویتامین D کلسیم و امگا ۳، آهن و زینک می شود.
• رژیم غذایی گیاه خوارانی که شیر و تخم مرغ دریافت میکنند، ممکن است کمبود ویتامین B12 و زینک را به بار آورد.
• رویارویی افراد مصرف کننده مواد مخدر و الکل با کمبود ویتامین C، ویتامین B1، اسید فولیک، ویتامین های B6 و B2
• در خطر بودن افراد مسن (احتمالاً به دلیل مصرف داروهای زیاد، عدم سلامت دهان و دندان، محدودیت های عملکردی، افسردگی، زوال عقل، انزوای اجتماعی)، کمبود ویتامین B12 (اساساً به علت نقص در جذب غذاهای حاوی کوبالامین^۱۷ و تا حدودی کم خونی مهلک^۱۸) و ویتامین D در این گروه بسیار شایع است مصرف متداول مکمل های مواد معدنی و ویتامین ها به خصوص آهن در برخی زنان مسن، منجر به افزایش خطر مرگ می شود و البته تا کنون گزارشی از احتمال کاهش عفونت در این جمعیت خاص در دسترس نیست.^۱۹ هرگاه به هر دلیلی خواستید از مکمل های مواد معدنی و ویتامین ها استفاده کنید با پزشک و یا داروساز در این زمینه مشورت نمایید تا فواید استفاده از آنها را برای شما روشن سازند.

در مقاله های آتی، مکمل های مواد معدنی و ویتامین ها، فواید و عوارض جانبی آنها همراه با جزییات بیشتری بیان خواهد شد.

۱) Factor   (عامل)

۲) Dose (مقدار دقیق دارو)

۳) Chronic

۴) Canadian Pharmacists Association. E-therapeutic choices. [Internet]. Ottawa: The Association; 2016. Nutritional supplement; [revised 2015 February; cited 2017 January 6); Available from: https://www.e-therapeutics.ca/

۵) Antioxidants

(به موادی گفته می شود که از تخریب سلول های بدن جلوگیری می کنند)

۶) Dietary Reference Index

۷) Interval

۸) Health Canada. Dietary reference intakes tables. Available from: www.hc-sc.gc.ca/fran/nutrition/reference/table/index-eng.php. Accessed March 23, 2011

۹) Whole grains

غلات کامل با سبوس دار دانه هایی هستند که سبوس و جوانه آنها جدا نشده است.

۱۰) McCormick DB. Vitamin/mineral supplements: of questionable benefit for the general population. Nutr Rev 2010;68(4):207-13

۱۱) Tarasuk V. Fitzpatrick S, Ward H. Nutrition inequities in Canada. Appl Physiol Nutr Metab 2010; 35(2) : 172-9

۱۲) Cockell KA, Miller DC, Lowell H. Application of the Dietary Reference Intakes in developing a recommendation for pregnancy iron supplements in Canada. Am J Clin Nutr 2009:90(4):1023-8

۱۳) Enriched grains

۱۴) Vegetarianism

۱۵) Ovo-Lacto Vegetarian

۱۶) Dementia

۱۷) Cobalamin

۱۸) Pernicious Anemia

۱۹) Andres E, Loukili NH, Noel E [et al]. Vitamin B12 (cobalamindeficiency in elderly patients. CMAJ 2004;171(3):251-9